شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)

در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی یك موتور برق ۱۲ اسبی ۱۱۰ ولت از خارج از كشور خریداری و در “بالا خیابان مشهد” نصب شد تا برای روشنایی حرم مطهر حضرت‌ امام‌رضا(ع) مورد استفاده قرار گیرد. اما اولین مجوز تاسیس یك كارخانه برق در كشور به یك بازرگان ایرانی به نام حاج‌حسین آقا امین‌الضرب داده شد . حاج امین‌الضرب اقدام به تاسیس اولین كارخانه برق عمومی در تهران كرد. تهران تا سال ۱۲۸۳ هـ.ش فاقد برق بود. از این زمان به بعد چند خیابان عمده تهران دارای برق شدند
در این هنگام شهرداری تهران مسوولیت تهیه، نصب ،‌تعمیر و نگهداری تأسیسات مربوط به روشنایی معابر را برعهده داشت و به این منظور در شهرداری تهران واحدی به نام “اداره روشنایی” ایجاد شد.
تا اینكه در سال ۱۳۱۵ با تصویب اساسنامه مؤسسه برق شهرداری تهران،‌اداره روشنایی شهرداری به مؤسسه برق تهران تبدیل شد و به عنوان یك مؤسسه مستقل زیرنظر شهرداری به انجام وظایف خود پرداخت.
در واقع تا سال ۱۳۴۱ برای مدیریت برق كشور سازمان واحدی وجود نداشت و تصمیمات كلان از طریق وزارت كشور و سازمان برنامه و بودجه به شهرداریها و مؤسسات خصوصی یا دولتی متولی برق در شهرستانها ابلاغ و اعمال می‌شد. با افزایش تقاضا و خارج شدن تولید و مصرف برق از وضعیت محدود منطقه‌ای و بخصوص ایجاد نیروگاههای آبی در برنامه سوم عمرانی كشور كه از مهرماه ۱۳۴۱ به اجرا گذاشته شد، صنعت برق اهمیت بیشتری یافت و ایجاد سازمان مستقلی برای توسعه این صنعت لازم تشخیص داده شد. به این منظور در دی‌ماه ۱۳۴۱ سازمان برق ایران تأسیس شد.
توسعه سریع صنعت برق فكر ایجاد وزارتخانه‌ای برای تأمین آب و برق موردنیاز كشور را ایجاد كرد و برهمین اساس در ۲۲ اسفند ۱۳۴۲ وزارت آب و برق تأسیس شد. در تیرماه ۱۳۴۴ قانون توسعة مؤسسات برق غیردولتی به تصویب مجلسین شورای ملی و سنا (مجلسین وقت)‌رسید. همین طور براساس ماده ۲ قانون سازمان برق ایران در سال ۱۳۴۶ به وزارت آب و برق اجازه داده شد تا كشور را از نظر تأمین برق،‌بدون الزام به پیروی از تقسیمات كشوری به مناطقی تقسیم و به تدریج نسبت به تأسیس شركتهای برق منطقه‌ای اقدام كند.
در سال ۱۳۴۸ نیز شركت توانیر با مسؤولیت توسعة‌تأسیسات تولید، انتقال و عمده فروشی برق تشكیل شد.
در ۲۸ بهمن ۱۳۵۳ با محول كردن برنامه‌ریزی جامع و هماهنگ‌كردن فعالیت انرژی در سطح كشور به وزارت آب و برق این وزارت به وزارت‌ نیرو تغییر نام یافت و در همان سال و سال بعد تغییراتی در اساسنامه شركت توانیر ایجاد شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شرایط جدیدی كه در صنعت برق از نظر كیفی و كمی ایجاد شد مسأله تغییرات در ساختار صنعت برق اهمیت ویژه‌ای یافت و سرانجام شركت توانیر در مهرماه سال ۱۳۷۴ به سازمان مدیریت تولید و انتقال نیروی برق ایران (توانیر) تبدیل و وظایف و مأموریتهای معاونت امور برق وزارت نیرو به این سازمان محول و پست مدیرعامل این سازمان به معاونت امور برق داده شد.
بالاخره در جلسه مورخ ۲۷/۹/۸۱ هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت نیرو و تأیید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی در ساختار شركت توانیر تغییراتی ایجاد و اساسنامه آن به نام شركت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)‌به تصویب رسید.